Smart Farm หรือ เกษตรอัจฉริยะ เป็นนวัตกรรมที่เกิดจากแนวพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (พระบิดาแห่งนวัตกรรมไทย) ที่ทรงมีพระราชประสงค์ให้เกษตรกรและผู้ประกอบการไทยได้นำนวัตกรรมมาประยุกต์ใช้ในภาคการเกษตร เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตและสร้างความยั่งยืนในระยะยาว บทความนี้ เอกสุวรรณ ขอแนะนำทุกคนให้รู้จัก Smart Farm (ฟาร์มอัจฉริยะ) ว่าคืออะไรแน่ และจะส่งผลดีอย่างไรในอนาคต

Smart Farm คืออะไร

สมาร์ทฟาร์ม หรือ เกษตรอัจฉริยะ คือการทำเกษตรรูปแบบใหม่ที่ให้ความสำคัญกับการสร้างภูมิคุ้มกันต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ โดยอาศัยการวิเคราะห์ข้อมูลสภาพอากาศในทุกระดับ ตั้งแต่ระดับพื้นที่ย่อย (Microclimate) ที่เป็นสภาพอากาศเฉพาะจุด ไปจนถึงระดับไร่ (Mesoclimate) และระดับมหภาค (Macroclimate) ที่ครอบคลุมพื้นที่กว้าง

ในต่างประเทศ ระบบนี้ได้รับการขนานนามว่า “เกษตรกรรมความแม่นยำสูง” หรือ “Precision Agriculture” ซึ่งได้รับความนิยมอย่างมากในประเทศที่มีการพัฒนาด้านการเกษตรสูง เช่น สหรัฐอเมริกา และออสเตรเลีย รวมถึงกำลังแพร่หลายในกลุ่มประเทศยุโรป ญี่ปุ่น มาเลเซีย และอินเดีย

ความสำคัญของ Smart Farm ในปัจจุบัน

แนวคิดหลักของ Smart Farm มุ่งเน้นการพัฒนาภาคการเกษตรใน 4 มิติสำคัญ เริ่มจากการลดต้นทุนการผลิตผ่านการใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพและการควบคุมปัจจัยการผลิตแบบแม่นยำ ควบคู่ไปกับการยกระดับมาตรฐานการผลิตและคุณภาพสินค้าให้ตรงตามความต้องการของตลาด

นอกจากนี้ Smart Farm ยังช่วยลดความเสี่ยงในภาคเกษตรที่เกิดจากการระบาดของศัตรูพืชและภัยธรรมชาติ ผ่านระบบเฝ้าระวังและพยากรณ์ล่วงหน้า พร้อมทั้งสนับสนุนการจัดการความรู้และการถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ภาคปฏิบัติ เพื่อพัฒนาทักษะของเกษตรกรอย่างต่อเนื่อง

เทคโนโลยีของ Smart Farm

การทำ Smart Farm อาศัยเทคโนโลยีหลักหลายประการที่ทำงานประสานกัน โดยเริ่มจากระบบ GPS (Global Positioning System) ที่ใช้ดาวเทียม 24 ดวงในการระบุพิกัดแม่นยำ ทำงานร่วมกับระบบ GIS (Geographic Information System) ที่วิเคราะห์และแสดงผลข้อมูลเชิงพื้นที่ผ่านแพลตฟอร์มอย่าง Google Earth

ในการตรวจวัดสภาพแวดล้อม Smart Farm ใช้เทคโนโลยี Remote Sensing ที่ติดตั้งบนอากาศยานหรือดาวเทียมเพื่อตรวจวัดระยะไกล ควบคู่กับ Proximal Sensing ที่ใช้เครือข่ายเซ็นเซอร์ไร้สายในการวัดค่าต่างๆ ในพื้นที่จริง เช่น ความชื้น อุณหภูมิ และปริมาณสารเคมี

การควบคุมการผลิตใช้เทคโนโลยี Variable Rate Technology (VRT) ที่ปรับการให้ปุ๋ย น้ำ และสารเคมีตามความต้องการจริง โดยทำงานร่วมกับระบบ Crop Models และ Decision Support System (DSS) ที่ช่วยในการตัดสินใจและพยากรณ์ผลผลิต

กรณีศึกษา: ความสำเร็จของเกษตรกรไทย

กรมส่งเสริมการเกษตรได้ดำเนินโครงการพัฒนาเกษตรกรปราดเปรื่อง (Smart Farmer) มาตั้งแต่ปี 2557 ภายใต้แนวนโยบาย “ตลาดนำ นวัตกรรมเสริม เพิ่มรายได้” โดยมุ่งเน้นการพัฒนาเกษตรกรใน 2 ระดับ คือ การพัฒนาเกษตรกรทั่วไปให้เป็น Smart Farmer และการยกระดับ Smart Farmer ให้เป็น Smart Farmer Model

ปัจจุบันมีเกษตรกรที่ได้รับการประเมินเป็น Smart Farmer แล้วกว่า 215,772 คน โดยกระบวนการพัฒนาเริ่มจากการปรับแนวคิด การวิเคราะห์ตนเอง และการพัฒนาทักษะความรู้ด้านการเกษตร ผ่านการสนับสนุนจาก Smart Officer ที่ทำหน้าที่เป็นพี่เลี้ยงและที่ปรึกษา

ตัวอย่างความสำเร็จที่โดดเด่น เช่น Smart Farmer Model ในจังหวัดราชบุรี ที่เริ่มต้นด้วยการลงทุนระบบ IoT มูลค่า 500,000 บาท จนสามารถเพิ่มผลผลิตได้ถึง 300% และลดต้นทุนลง 40% Smart Farmer Model เหล่านี้ไม่เพียงประสบความสำเร็จในการยกระดับการผลิตของตนเอง แต่ยังทำหน้าที่เป็นต้นแบบและแรงบันดาลใจให้กับเกษตรกรรายอื่น โดยถ่ายทอดองค์ความรู้ผ่านเครือข่ายการเรียนรู้ระหว่างเกษตรกร และสนับสนุนการวิจัยเพื่อต่อยอดเทคโนโลยีและนวัตกรรม

การเริ่มต้นทำ Smart Farm

การเริ่มต้นทำ Smart Farm ต้องพิจารณาปัจจัยสำคัญหลายประการ เริ่มจากความพร้อมของโครงสร้างพื้นฐานในพื้นที่ งบประมาณการลงทุน และความชำนาญในการใช้เทคโนโลยี โดยสามารถเริ่มต้นได้ตั้งแต่ระดับพื้นฐานที่ใช้งบประมาณ 50,000 – 200,000 บาท ไปจนถึงระบบครบวงจรที่ต้องลงทุนมากกว่า 1 ล้านบาท

เกษตรกรควรเริ่มจากระบบพื้นฐานที่จำเป็น เช่น เซ็นเซอร์วัดความชื้นและระบบควบคุมอัตโนมัติเบื้องต้น แล้วค่อยๆ พัฒนาสู่ระบบที่ซับซ้อนขึ้น เช่น ระบบ IoT ครบวงจร โรงเรือนอัจฉริยะ และเทคโนโลยี GPS/GIS ตามความพร้อมและความต้องการ

อนาคตของ Smart Farm ไทย

แม้การพัฒนา Smart Farm ในประเทศไทยจะมีข้อจำกัดด้านเทคโนโลยีและการลงทุน แต่แนวโน้มการเติบโตยังคงชัดเจน เนื่องจากการสนับสนุนอย่างต่อเนื่องจากภาครัฐผ่านนโยบาย Smart Farmer และการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน ประกอบกับต้นทุนเทคโนโลยีที่ลดลงและประสิทธิภาพที่ดีขึ้น

นอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศทำให้เกษตรกรจำเป็นต้องปรับตัวสู่การทำเกษตรแม่นยำมากขึ้น เพื่อเพิ่มความยืดหยุ่นในการผลิตและรับมือกับความท้าทายในอนาคต

บทสรุป

Smart Farm เป็นการยกระดับภาคการเกษตรไทยตามแนวพระราชดำริ ที่ผสมผสานเทคโนโลยีสมัยใหม่เข้ากับภูมิปัญญาดั้งเดิม แม้จะมีความท้าทายด้านการลงทุนและการปรับตัว แต่เป็นก้าวสำคัญที่จะช่วยให้เกษตรกรไทยสามารถพัฒนาการผลิต เพิ่มผลผลิต และสร้างความยั่งยืนในระยะยาว